Wąwóz Małachowskiego

Turysta wchodząc do niego idzie szlakiem ostatniej bitwy Juliusza hrabiego Małachowskiego – dowódcy Batalionu Strzelców Sandomierskich. Hrabia, wywodzący się ze sławnego rodu Małachowskich herbu Nałęcz, w 1831 roku własnym sumptem wystawił oddział piechoty i sam stanął na jego czele. Małachowski władał równie biegle szablą co i piórem, stąd stworzył również hymn swojego oddziału, w którym przedstawił to, co dla niego było najważniejsze. Oto słowa pieśni:

Jak wesół, tak mężny,

Krwi Polak nie chciwy;

Jednością potężny,

Wolnością szczęśliwy.

Czy kniazie wypędza,

Czy kraj broni swój,

Krwi swej nie oszczędza,

Gdy idzie na bój.

I właśnie w tym wąwozie hrabia własną krwią przypieczętował wierność tym zasadom. Gdy 18 kwietnia 1831 roku wojska rosyjskie pod wodzą generała Kreutza atakowały Kazimierz, strzelcy Małachowskiego tą drogą pospieszyli, by stawić im opór. Niestety żołnierzom, którzy zaledwie dzień wcześniej stoczyli zacięty bój pod Wronowem, szybko zabrakło amunicji. I wówczas to 29-letni podpułkownik Małachowski, jak chce tradycja – z kosą w ręku, poprowadził swój batalion do ataku. Hrabia zginął na skraju wąwozu – miejsce bohaterskiej śmierci upamiętniono kamienną płytą.