Szlak młynów wodnych rzeki Bystrej

1) Młyn wodny w Palikijach

Wybudowany około 1880 roku stanowił własność dworską, przed młynem znajdował się staw młyński o powierzchni 1,13 ha. Około 1935 roku urządzenia piętrzące uległy zniszczeniu i młyn stał się bezczynny, w 1938 roku rozstał rozebrany.

2) Młyn w Maszkach

Młyn konstrukcji ryglowej, zbudowany w 1907 roku przez Józefa Imgrunt, początkowo napędzany był za pomocą koła wodnego, po 1946 roku przez pewien czas napędzany silnikiem spalinowym, a następnie elektrycznym. Obecnie nieczynny, choć sprawny technicznie.

3) Młyn w Kolonii Wojciechów

Wybudowany około 1830 r., stanowił własność dworską. W czasie parcelacji majątku dworskiego w 1909 roku młyn nabył  Andrzej Sarzyński. Po wojnie młyn uruchomiono dopiero w 1972 roku, zaś w roku 1988 zaniechano pomiału.

4) Młyn w Nowym Gaju

Wybudowany bez pozwolenia w około 1917 roku przez braci Michała i Jana Janiszków z Cezaryna Gm. Żyrzyn, w roku 1922  zalegalizowano jego działalność. Młyn i urządzenia piętrzące  zostały
rozebrane w 1955 roku.

5) Młyn w Nowym Gaju

Na miejscu starego młyna Jan Samonek około 1900 roku wybudował nowy kryty blachą młyn drewniany. Od lipca 1944 r. młyn pracował na potrzeby wojsk sowieckich. W 1957 r. zniszczeniu uległy urządzenia piętrzące. Obecnie w budynku dawnego młyna pod nazwą „Młyn Hipolit” funkcjonuje gospodarstwo agroturystyczne i Muzeum Minerałów.

6) Młyn w Charzu

Wymieniany już w dokumentach z 1508 roku, obecnie istniejący młyn pobudowano w XIX wieku, w roku 1956 turbinę wodną zastąpiono silnikami elektrycznymi, młyn obecnie jest nieczynny.

7) Młyn w Cynkowie

Jak wynika z przekazu historycznego z końca XVI i początku XVII wieku był to jeden z trzech młynów nad rzeką Bochotniczanką,  młyn zwany „cynkowskim” został na początku XIX wieku spalony podczas przemarszu wojsk austriackich przez Nałęczów.

8) Młyn w Nałęczowie

Młyn zwany przykościelnym lub plebańskim, usytuowany na terenie Bochotnicy, długo nie był remontowany i został rozebrany w pierwszej połowie XIX wieku.

9) Młyn w Nałęczowie

Usytuowany był na terenie obecnego parku zdrojowego w pobliżu zabudowań dworskich, wykonany był z drewnianych bali konstrukcji węgłowej, pod koniec XIX wieku został przerobiony na tartak.

10) Młyn w Wąwolnicy – Łąkach

Wybudowany w 1897 roku przez właściciela ziemskiego Stanisława Tomaszewskiego, budynek młyna został rozebrany w 1980 roku, zachowały się elementy urządzeń piętrzących i groble po dawnym stawie.

11) Młyn w Wąwolnicy

Wybudowany z kamienia przed 1900 rokiem, wchodził w skład posiadłości rządowych, później w posiadaniu Żydów, a następnie zakupiony przez Wspólnotę Gruntową w Wąwolnicy, czynny do 1970 roku, w latach osiemdziesiątych przebudowany na warsztaty.

12) Młyn w Wąwolnicy

Wybudowany przed 1900 r. przez Żyda Lindebauma, młyn pracował do 1935 roku,  budynek został spalony w maju 1946 r.w czasie pacyfikacji Wąwolnicy przez UB.

13) Młyn w Mareczkach

Wybudowany w 1898 roku przez Jana Jarosławskiego, wykonany z sosnowych bali i posadowiony na balach, w czasie okupacji niemieckiej młyn był oficjalnie zamknięty, zaś około 1965 roku został rozebrany.

14) Młyn w Bartłomiejowicach.

Powstał około 1919 roku z inicjatywy Władysława Modnickiego na miejscu starego młyna, w czasie okupacji kilkakrotnie zamykany, po wojnie pracował do 1958 roku, kilka lat później rozebrany.

15) Młyn w Zawadzie

Wymieniany w spisie dóbr Klucza Wąwolnickiego skonfiskowanych przez cara i wystawionych na licytację w 1838 roku, w czasie II wojny światowej młyn intensywnie eksploatowany uległ dewastacji , w latach sześćdziesiątych urządzenia młyńskie sprzedano, a młyn rozebrano.

16) Młyn w Celejowie – w Iłkach

Przeniesiony z Witoszyna około 1900 roku, w 1914 roku spalony przez cofające się wojska rosyjskie, nowy młyn pobudowano w 1914 roku, w 1945 roku  zniszczony przez wodę i ponownie odbudowany, obecnie świadczy usługi dla okolicznych rolników.

17) Młyn (papiernia) w Celejowie

W roku 1823 książę Adam Jerzy Czartoryski wybudował papiernię napędzaną wodą w roku 1847 budynek przystosowano na potrzeby młyna i wydzierżawiono, po II wojnie światowej młyn stał bezużyteczny i popadł w ruinę.

18) Młyn w Wierzchoniowie

Młyn posadowiony na palach, o niewielkich zdolnościach przemiałowych, rozebrany w 1945 roku, w nurcie rzeki zachowały się drewniane elementy urządzenia piętrzącego.

19) Młyn w Bochotnicy.

Wybudowany około 1870 roku przez dziedzica Celejowa – Klemensowskiego, spalony w 1910 roku, odbudowany w 1913 roku w obecnym kształcie, młyn dobrze wyposażony pod względem technicznym, od 1998 roku jest własnością prywatną.

20) Młyn w Bochotnicy (obecnie tartak)

Młyn istniał na miejscu obecnego tartaku, przed wojną był własnością Żyda o nazwisku Fryd, po wojnie należał do Bolesława Zielińskiego, który w młynie uruchomił tartak napędzany turbiną.

Opracowano na podstawie tekstu Aleksandra Lewtaka,

zdjęcia: Aleksander Lewtak,Mikołaj Spóz,

grafika: Marcin”Yperyt” Przydatek